Is de balpen altijd krachtiger dan het klavier?

De meerderheid van de studenten neemt notities wanneer ze een les bijwonen. De notities dienen vaak om nadien examens voor te bereiden of eigen samenvattingen te vervolledigen. Dit onderstreept meteen het belang van goede notities.  Enerzijds is de hoeveelheid notities die men neemt van belang: te weinig of onvolledige notities helpen de student niet vooruit. Anderzijds is er ook een kwaliteitsaspect: is de student in staat om de belangrijkste zaken te filteren uit de les en die neer te pennen/typen?

Balpen > klavier

Grosso modo nemen studenten notities ofwel op papier ofwel via een tekstverwerker op een laptop (de groep die achteraf notities kopieert van de ijverige medestudent laten we buiten beschouwing). De resultaten over welke manier van noteren meest effectief is, zijn gemengd. Uit een vaak geciteerd onderzoek uit 2014 van Mueller en Oppenheimer bleek dat studenten die met de hand noteerden beter scoorden op conceptuele vragen dan studenten die noteerden via hun klavier. Dat leidde tot het longhand-superiority-effect. Dit werd o.a. toegeschreven aan het feit dat noteren met de hand trager is, en studenten dus beter moeten nadenken over wat ze noteren. Dat versterkt het encoding-proces (het actief verwerken). Studenten kunnen vaak even snel typen dan er gesproken wordt en dat leidt potentieel tot een hersenloos verbatim noteren van wat gezegd wordt door de docent. Daarnaast is de afleiding bij elektronische devices (games, social media, mail) veel groter. In een onderzoek van Ragan (2014) bleek dat studenten slechts 37% van de tijd ‘on-task’ waren en dat ze de overige tijd vulden met social media of andere afleidingen. Afleiding in de vorm van social media of games is vooral nadelig voor leerlingen die sowieso al problemen hebben om de leerstof te studeren. Daarnaast is er voldoende onderzoek dat bevestigt dat examenscores beter zijn in aula’s waar laptops verboden waren (Carter et al, 2017; Patterson en Patterson, 2017). We mogen echter niet vergeten dat notities nemen (laptop of papier) sowieso beter is dan geen notities nemen. Notities fungeren sowieso als een externe opslagbank van informatie.

Klavier > balpen

Toch zijn er ook andere (labo-)studies die het tegenovergestelde toonden: notities nemen met de laptop in een gecontroleerde omgeving van het labo leidde tot betere effecten op lange termijn (zie o.a. Bui et al, 2013 en ook een Belgisch experiment van Cedric Leppens, zie hier).Kayla Morehead en collega’s repliceerden het experiment van Mueller en Oppenheimer. Studenten bekeken 5 filmpjes van TED-talks, noteerden op papier, via een laptop, e-writer of niet. Nadien kregen ze een onmiddellijke en een uitgestelde toets met feitenkennis maar ook met conceptuele kennisvragen. De onderzoekers vonden opnieuw een longhand superiority effect op lange termijn maar de verschillen waren zo klein dat ze niet significant waren. Ook scoorden digitale notities iets beter op een onmiddellijke test (wat niet onlogisch was omdat ze meer konden noteren tijdens het filmpje). Dat voordeel verdween nadien. De onderzoekers besluiten dat je geen eenduidig antwoord kunt geven over de meest ideale manier om notities te nemen in de les. Maar …

De realiteit is complex

Wat we echter niet mogen vergeten is dat de aula een veel complexer gebeuren is dat wat er in dit onderzoek kan gevat worden. Zo was er in dit onderzoek geen afleiding van social media of andere stoorzenders. Daarnaast was in het eerste experiment van Morehead de uitgestelde toets al na twee dagen (wat ook niet overeenkomt met realistische onderwijssituatie) en kregen de respondenten hun eigen notities niet meer te zien (de meeste studenten herhalen/studeren hun notities voor de test). In het tweede experiment mochten de deelnemers hun notities wél nog eens terugzien, maar weliswaar slechts 7 minuten voor de uitgestelde toets (ook twee dagen nadat ze notities namen). Ook, een TED-talk als bronmateriaal is niet echt representatief voor de echte lespraktijk: ten eerste duren lessen langer dan 17 minuten en ten tweede zijn echte lessen vaak niet zo ‘smooth’ als de aangeleverde TED-talks. Voorzichtigheid geboden dus bij het veralgemenen van dit soort onderzoeken: ik vermoed dat de invloed van digitale afleiding véél groter is dan het verschil tussen noteren met pen of klavier. De zogenaamde academic time-on-task van de student (de tijd die een lerende écht actief aan de slag is met schools werk) is en blijft immers nog steeds één van de sterkere voorspellers voor studiesucces.