Een samenvatting die je helpt om beter te leren en te onthouden

In de aanloop naar examens worden in hoger onderwijs massa’s samenvattingen gemaakt en gedeeld. Ouders, leraren, medestudenten: allen geven ze elkaar het advies om leerstof ‘samen te vatten’ tijdens het studeren. Toch heeft énkel het maken van samenvattingen vaak (te) weinig effect. We merken dat leerlingen denken dat ze ‘geleerd’ hebben wanneer ze die samenvatting hebben gemaakt. Niks is minder waar, het echte leren start maar achteraf.

Hoe ziet een goede samenvatting er dus uit? Meer nog, hoe maak je een samenvatting waar je nadien nog iets aan hebt en hoe helpt die je om effectief te leren? Een voorbeeld van een effectieve manier van ‘samenvatten’ is de Cornellmethode (vernoemd naar Cornell University – Ithaca, New York). Het is een veelgebruikt systeem om aantekeningen te maken bij je leerboeken (of hoorcolleges/lessen), maar ook voor het herhalen en onthouden van de leerstof. De Cornellsamenvatting kan je helpen je aantekeningen beter te organiseren, actief betrokken te zijn bij het verwerven van kennis, je studievaardigheden te verbeteren én succes te bereiken.

De methode gaat uit van een bepaalde pagina-indeling, bestaande uit drie gedeelten en een bepaald stappenplan.

Schrijf bovenaan de naam van de cursus, de datum en het onderwerp.

STAP 1

Tijdens het doornemen van de leerstof in het leerboek maak je aantekeningen in de brede kolom rechts. Zorg dat je niet alles letterlijk overschrijft. Werk met beelden, afkortingen, opsommingen … Als je tijdens de les (of hoorcollege of online les) al aantekeningen maakte, vul deze dan nog aan met de notities uit je leerboek. Doe dit liefst dezelfde avond nog. Een beeld bij een abstract begrip plaatsen geeft je de voordelen van de dual-coding theorie, die stelt dat je beter onthoudt als woord met beeld is gekoppeld tegenover woord alleen. Je kunt ook concrete voorbeelden geven die een begrip/concept verduidelijken.

Een samenvatting verschilt van vak tot vak en van leerling tot leerling. Je docenten hebben vast ook verschillende eisen of verwachtingen bij hun leerstof. Wees dus flexibel bij het opstellen van je Cornellsamenvatting en maak ze zoals jij het wil. Volg in grote lijnen de structuur van je boek, maar je hoeft dit niet té strikt te doen. Verval bijvoorbeeld niet in ondertitels die uiteindelijk een nummering hebben met getallen, gevolgd door letters en dan nog Romeinse cijfers … zoals soms in leerboeken voorkomt. Less is more.

STAP 2

De linker kolom vul je pas aan als je je aantekeningen grondig naleest. Doe dit meteen na het maken van de aantekeningen. In die kolom noteer je vragen of kernwoorden die horen bij de aantekeningen. Het noteren van vragen en kernwoorden helpt om je ideeën helder te zetten, verbanden te zien, continuïteit in de leerstof te vinden én het versterkt daarbij ook je geheugen!

STAP 3

Dek met een leeg blad de rechter kolom van je Cornellsamenvatting af, zodat je enkel nog de linker kolom met de kernwoorden en -vragen kan zien. Overloop de vragen en formuleer in eigen woorden (al dan niet luidop) de antwoorden of ideeën bij de begrippen. Schuif het lege blad weg en controleer je antwoorden. Bij fouten of onvolledigheden dek je opnieuw af en probeer je een tweede (derde) keer. Het is immers van belang om van bij de eerste leerbeurt de correcte begrippen en ideeën in je hoofd te hebben. Volg ook niet altijd dezelfde volgorde – wissel gerust af.

Met het uitvoeren van stap 3 pas je een erg effectieve leerstrategie toe, nl. ‘het actief ophalen van informatie’, in de cognitieve psychologie ‘retrieval practice’ genoemd. Dit actief proberen herinneren van leerstof die opgeslagen zit in je langetermijngeheugen zorgt dat je die leerstof beter onthoudt en je ze bij een volgende studiesessie of test dus gemakkelijker kan herinneren. Meer informatie over deze leerstrategie vind je hier, hier en hier.

STAP 4

Onderaan maak je nu een mini-samenvatting van enkele zinnen in je eigen woorden. Deze samenvatting geeft niet enkel de leerstof in een notendop weer, maar doet je ook een stap terugzetten en laat je de implicaties zien van wat je neerschreef. Tijdens het samenvatten en studeren bestaat immers het gevaar dat je het totaalplaatje of overzicht van de leerstof verliest. Een korte beschouwing onderaan helpt je deze struikelblok te vermijden. Ook zal het opnieuw instuderen van de leerstof voor het examen met behulp van deze samenvatting efficiënter gebeuren. Deze minisamenvatting is eigenlijk ook een mini-vorm van retrieval.

STAP 5

Overschouw je totale Cornellsamenvatting nog een keer, om een helder beeld van de volledige leerstof te verkrijgen.

Of je het nu leuk vindt of niet, van zodra je leerbeurt eindigt, begin je te vergeten. Daarom kun je best de leerstof regelmatig herhalen door opnieuw een leeg blad op het rechter deel te leggen, de leerstof uit je geheugen op te roepen en vervolgens te controleren (cfr. retrieval practice hierboven reeds besproken). Zo’n snelle, korte en frequente herhalingsbeurten zorgen dat je de leerstof beter begrijpt en langer onthoudt dan wanneer je slechts één keer een lange periode de leerstof instudeert. Deze tweede effectieve leerstrategie, nl. het gespreid leren, wordt ‘spaced practice’ genoemd. Meer info over gespreid leren vind je hier, hier en hier.

VOOR DE LERAAR/DOCENT

Wil je met je leerlingen aan de slag met deze Cornellmethode? Bezorg hen dan best eerst een (of enkele) uitgewerkt(e) voorbeeld(en). Een volgende keer zou je een deels ingevulde Cornellsamenvatting kunnen laten aanvullen, om de leerlingen vervolgens zelfstandig aan het werk te zetten. Demonstreer ook hoe je een Cornellsamenvatting maakt door die bijvoorbeeld zelf als bordschema of als powerpoint mee te laten groeien in je les. En last but not least, maak je leerlingen of studenten ook duidelijk waarom.

Succes ermee!

Voorbeeld van een Cornellsamenvatting.