Aan de slag met productieve leerstrategieën

Binnen het team van het Expertisecentrum Onderwijs en Leren circuleert sinds kort een nieuwe term: werkvormisme; een term die verwijst naar het onvoldoende doordacht inzetten van bepaalde werkvormen, alsof de werkvorm an sich zou leiden tot beter leren. Denk daarbij aan het idee dat leerlingen sowieso meer leren bij ‘activerende’ werkvormen (groepswerk, projecten uitvoeren) dan bij zogenaamd ‘passieve’ werkvormen (lezen, luisteren, zelf opdrachten uitvoeren). En dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn. Er zijn groepswerken waarbij leerlingen veel bijleren en groepswerken waarbij leerlingen vooral druk in de weer zijn en niets bijleren. Net zoals je uit het gebrek aan fysieke activiteit van leerlingen die stilzitten en lezen niet kan afleiden of ze ook diep aan het nadenken zijn. En het is net dat diep nadenken dat leidt tot beter leren, los van fysieke activiteit. Als leraar moeten we dus voldoende bewaken dat onze leerlingen cognitief actief met leerstof aan de slag gaan, bijvoorbeeld door hen productieve leerstrategieën te leren inzetten. In wat volgt presenteren we een overzichtsblog van acht blogs over generatief leren.

In 2015 publiceerden Richard Mayer en Logan Fiorella hun boek Learning as a Generative Activity waarin ze acht productieve (of generatieve) leerstrategieën beschrijven. Deze leerstrategieën worden productief (of generatief) genoemd omdat ze leerlingen stimuleren om de leerstof te herkneden en een nieuw ‘bijproduct’ te produceren, zoals een samenvatting, een mindmap, een antwoord op een toetsvraag of een tekening. Als ze deze leerstrategieën op een effectieve manier inzetten, doorlopen ze drie cognitieve processen. Eerst selecteren ze de belangrijkste ideeën uit de informatiebron (een boek, leraar, multimediapresentatie …). Daarna denken leerlingen na over de betekenis van die kernideeën en de verbanden die ze organiseren tot een coherente structuur. Tot slot verbinden ze die nieuwe leerstof aan hun voorkennis en wordt die geïntegreerd in hun langetermijngeheugen.

Over elk van de acht productieve leerstrategieën uit het werk van Mayer en Fiorella verscheen een blog die stilstaat bij wat de strategie inhoudt, waarom die effectief is, hoe die in de klas kan worden ingezet en wat de mogelijke beperkingen zijn.

1. Aan de slag met productieve leerstrategieën: samenvatten
2. Aan de slag met productieve leerstrategieën: mapping
3. Aan de slag met productieve leerstrategieën: zelfverklaren
4. Aan de slag met productieve leerstrategieën: tekenen
5. Aan de slag met productieve leerstrategieën: lesgeven
6. Aan de slag met productieve leerstrategieën: zelftesten
7. Aan de slag met productieve leerstrategieën: inbeelden
8. Aan de slag met productieve leerstrategieën: uitbeelden

Elk van deze leerstrategieën biedt kansen tot diepgaand leren, al zijn er ook valkuilen aan verbonden. Als we onze leerlingen deze leerstrategieën op een slimme manier willen laten inzetten als ze zelfstandig studeren, dan moeten we hen expliciet aanleren hoe ze dat kunnen doen. Daarover lees je meer in (Leer studenten) studeren met succes dat je nu ook via Ten Brink Uitgevers kan aankopen. Je kan je ook inschrijven voor de online leergang die we ontwikkelden op basis van de boekjes.