Aan de slag met productieve leerstrategieën: mapping

Deze blog is de tweede in een reeks blogs over productieve leerstrategieën. Deze strategieën zorgen ervoor dat je als lerende cognitief actief aan de slag gaat met de nieuwe leerstof. In de eerste blog (Aan de slag met productieve leerstrategieën: samenvatten) lees je meer over waarom dat belangrijk is tijdens het studeren.

Wat is mapping?

Mapping is een productieve leerstrategie die wij vooral kennen als onderdeel van een samenstelling, zoals mindmapping, conceptmapping enz. De strategie houdt in dat je de belangrijkste concepten uit een informatiebron haalt en zo ordent dat de onderlinge verbanden tussen die verschillende concepten enerzijds maar ook tussen die nieuwe informatie en voorkennis anderzijds visueel duidelijk worden door grafische verbindingen ertussen te maken, vaak in de vorm van pijlen of lijnen. Conceptmaps, mindmaps, knowledge maps en graphic organizers, zijn voorbeelden van deze strategie die een soort visuele weergave zijn van een combinatie van de kennisschema’s in onze hoofden en de te leren informatie, en aan de hand waarvan nieuwe informatie kan vastgehaakt worden aan voorkennis over dat onderwerp. Bij conceptmaps wordt het verband tussen de concepten ook echt benoemd.

Waarom werkt mapping?

Net zoals bij andere productieve strategieën, doorlopen leerlingen het SOI-model en genereren ze een nieuw product over de leerstof waarbij ze de belangrijkste ideeën uit een bron zoals een les of een boek verwerken en integreren met reeds verworven kennis. Dat vasthaken van nieuwe concepten en ideeën aan reeds verworven kennis, zorgt voor betekenisvol leren (Ausubel, 1960).

Hoe werkt mapping?

Deze strategie kan ingezet worden zowel door de leerkracht als door de leerling, op verschillende manieren en bij verschillende vakken. Tijdens de les kan de leerkracht leerlingen bijvoorbeeld de opdracht geven om een tekst te lezen en de informatie te orderenen in een conceptmap. Daarna kan je leerlingen vragen om de relatie tussen de verschillende onderdelen van de conceptmap te verwoorden en te zoeken naar bijvoorbeeld oorzaken en gevolgen. Of je kan leerlingen bij de start van de les vragen om wat ze zich nog herinneren over de vorige les weer te geven in een mindmap (waardoor je ze hun voorkennis actief laat ophalen; een soort retrieval practice) voor je verder bouwt op die leerstof.

Leerlingen kunnen mapping inzetten om zichzelf vragen stellen over de nieuwe leerstof en deze linken aan voorkennis (Wat weet ik hier al over? Wat is het verband tussen deze twee begrippen? Ken ik andere oorzaken of gevolgen?). Bovendien kan mapping ingezet worden als strategie om zichzelf te toetsen (Als ik mijn boeken sluit en de titel van het hoofdstuk op een blad noteer, kan ik dan de belangrijkste begrippen met de juiste onderlinge verbanden schematisch weergeven?).

Mapping werd uitvoerig getest in vergelijking, en zelfs in combinatie, met retrieval practice (toetsing als leerstrategie). Karpicke en Blunt vonden dat zelftoetsing tot betere resultaten leidde dan mapping (2011, gerepliceerd in 2020 – zie deze blog). Conceptmapping in combinatie met zelftoetsing zorgde evenmin voor een voordeel ten opzichte van studenten die enkel zelftoetsten (O’Day & Karpicke, 2020), en dat terwijl ‘mappende én zelftoetsende’ studenten dus méér tijd spendeerden aan de leerstof dan de groep die enkel zelftoetste. De manier waarop de leerling dus aan de slag gaat met de map is bepalend voor de effectiviteit. We zouden niet aanraden om mapping als enige studeerstrategie te kiezen. Mapping als enige studeerstrategie is dan uiteraard weer beter als géén studeerstrategie of een passieve strategie zoals herlezen.

Mogelijke beperkingen

De voordelen van mapping als productieve strategie werden aangetoond bij verschillende leeftijdsgroepen, gaande van leerlingen in de hogere jaren van de lagere school tot universiteitsstudenten en vooral in vergelijking met passieve strategieën zoals herlezen.

Net als bij elke leerstrategie hebben leerlingen met minder voorkennis over deze strategie en / of minder domein-specifieke voorkennis ondersteuning nodig bij het toepassen ervan. Om de effectiviteit van deze strategie maximaal te benutten, dien je de ondersteuning af te stemmen op de noden van de leerling. Toon je leerlingen in alle geval hoe het moet, toon hoe succesvol mappen er uit ziet, en bespreek de gemaakte mappen met de leerlingen met behulp van epistemische vragen (Waarom heb je dit zo gedaan? Had het anders gekund en hoe dan? enzovoorts). Leerlingen in de laatste jaren van de lagere school kunnen bijvoorbeeld een deels ingevulde concept map aanvullen (Karpicke et al, 2014), zodat ze wel moeten nadenken over welke informatie ze selecteren uit de tekst en hoe die zich verhoudt tot de reeds gezien leerstof, maar minder over hoe ze die organiseren tot een map. Of je kan ook andersom werken en net ondersteunen bij het selecteren van informatie door aan te geven welke begrippen of kernwoorden in de concept map moeten verwerkt worden. Leerlingen kunnen dan hun aandacht vooral richten op de verbanden tussen die begrippen en hoe ze die weergeven in een concept map. Studenten in het hoger onderwijs bezitten vaak wel voldoende voorkennis om zelf een concept map te genereren. Immers, hoe meer voorkennis je bezit, hoe makkelijker het is om nieuwe informatie te linken (Brod, 2020).

Wetenschappelijk bewijs

Fiorella & Mayer verwijzen naar 25 studies waarin mapping als productieve strategie werd onderzocht. In 23 van deze studies had deze strategie een (matig) positief effect, iets wat ook in andere studies wordt bevestigd (Schroeder et al, 2018). Recenter deden Jeffrey Karpicke en collega’s onderzoek naar de effectiviteit van mapping versus retrieval practice, waarbij die laatste effectiever bleek te zijn.